Sztuka umierania

Tak pięknie potrafimy się cieszyć, gdy rodzą się ludzie wokół nas, a kompletnie nie umiemy się zachować, gdy ludzie wokół nas odchodzą. Śmierć bliskiej osoby jest bolesna. Zupełnie jakbyśmy nie zdawali sobie sprawy z tego, że skoro czyjeś życie się pojawiło, to kiedyś zniknie, zgaśnie. Perfidnie wykorzystujemy ten piękny i wzniosły moment odejścia do skupienia uwagi na sobie. Na swoim pseudo zaangażowaniu. Na swoim bólu, cierpieniu. Pół biedy, gdy ktoś umiera w klasyczny sposób. Jak komuś urywa głowę trudno dyskutować z przeznaczeniem.

Gdy jednak sprawa robi się nieco bardziej złożona, wielu z nas dostaje kociokwiku. Tak łatwo o to, szczególnie teraz, w dobie globalnej sieci Internet. Nietrudno rzucić niesprawiedliwe oskarżenie zamiast pochylić się nad przypadkiem, dogłębnie go zrozumieć i się z nim pogodzić, oddając przy tym należny szacunek cierpiącemu. Oto naszymi mózgami próbuje zawładnąć niebezpieczna mieszkanka kłamstw, insynuacji, bezpodstawnych oskarżeń, braku wiedzy, skrajnej głupoty pomieszanej ze szczerą chęcią pomocy, oddaniem sprawie, współczuciem i okraszonej niestety bardzo często nutą fanatyzmu i religii. Boicie się terrorystów, globalnego ocieplenia, uchodźców? Ja się boję głupich ludzi.

Tani poklask

Pewnie mi nie uwierzycie, ale niechętnie piszę te słowa. Nie lubię zbijać kapitału lajków, szerów i wejść na stronę na czyjejś tragedii, dlatego postaram się oprzeć ten wpis przede wszystkim na własnych doświadczeniach związanych z umieraniem. Od kilku dni pewna część z Was próbuje na nas wywrzeć presję wypowiedzenia się i nagłośnienia sprawy małego Brytyjczyka, któremu nieznana i tajemnicza choroba zniszczyła doszczętnie 70% tkanki mózgowej. Lekarze postanowili odłączyć go od aparatury podtrzymującej życie i zapewnić mu godną śmierć, co spotkało się z protestem rodziców. Ci nagłośnili sprawę oskarżając szpital i lekarzy o próbę zabicia ich dziecka, próbę ukrycia eksperymentów medycznych, którym dziecko zostało rzekomo poddane, niewłaściwą opiekę i tak dalej.

Niestety tłum rządny emocji chętnie podchwycił trudną do przyjęcia nawet dla średnio wykształconego człowieka retorykę rodziców i sprawa, a właściwie akcja niczym śnieżna kula zaczęła nabierać sporych rozmiarów. Szczególnie, że w cyniczny sposób, pod płaszczykiem solidarności z ciężko chorym malcem i jego rodzicami sprawę zaczęli nagłaśniać ludzie mediów i celebryci. Przede wszystkim dla taniego poklasku.

Godne pożegnanie

Umieranie to prosta sprawa dla umierającego i niezwykle trudna dla jego bliskich. Śmierć bliskiej osoby boli jak diabli. Kilka razy miałem okazję obserwować moich najbliższych, których życie gasło w oczach. Pamiętam wiele ich ostatnich momentów. Takich moich ostatnich wspomnień z nimi. Ostatnich wspólnych chwil śmiechu, zadumy, jakiś prostych czynności, czy zwyczajnego czuwania przy sobie, bliskości. Kiedyś myślałem, podobnie jak myśli wielu, że się nie spodziewali, że za chwilę ich nie będzie, że odejdą, umrą. Tymczasem po latach myślę, że ci, którym świadomość na to pozwoliła, zdawali sobie doskonale sprawę z nieuchronności tego, co ich spotka. Odchodzili zawsze godnie. Wzniośle. To było coś niezwykłego. Skąd brali siłę na tę najtrudniejszą drogę w swoim życiu? Nie wiem. Ale też kiedyś będę musiał się na to zdobyć. I każdy z Was również.

Nawet nie wiecie jak dobrze się czuję z tym, że mogłem to przeżyć, że mogłem przy tym być, tego doświadczyć. Towarzyszyć komuś w jego ostatnich chwilach. Śmierć bliskiej osoby, może czegoś nauczyć. To niezwykle wewnętrznie wzbogaca, o ile umiesz to wykorzystać. Pozwala zrozumieć na czym polega niezwykła energia życia i duszy oraz siła z jaką oddziaływuje ktoś, kogo z nami już nie ma. A mimo to jego myśl, jego czyny i ich efekty, wreszcie jego duch mogą być nadal z nami.

Bolesne przeżycie – śmierć bliskiej osoby.

Pamiętam jak na pogrzebie mojej Mamy, po zakończeniu, ale jeszcze przy mogile zapadła cisza. Skrzypek odegrał swoje. To był chyba Grechuta „Dni, których nie znamy” także rzewnie. Skończył i zapadła cisza. Wszyscy na mnie. Najbliżsi nerwowo zaczęli mnie szturchać – „No weź co powiedz”. A co ja miałem powiedzieć? Że właśnie żegnam w piękny sierpniowy dzień najlepszego przyjaciela? Ukochaną Mamę? Jedyną osobę, która się w moim życiu mną opiekowała, naprawdę mnie kochała i przychylała każdego dnia nieba? Wierzyła bezgranicznie we mnie, umartwiała się i podejmowała niezwykły trud wychowania poświęcając w 100% dla mnie całe swoje ostatnie 25 lat życia? No mogłem to powiedzieć, bo przecież to była prawda.

Zapłakana rodzina i przyjaciele z pewnością przyjęliby z entuzjazmem te wzniosłe słowa pełne samolubnego umartwienia. Ale ja powiedziałem coś innego. Coś, o czym pamiętam każdego dnia, gdy wstaję rano i gdy kładę się spać. Brzmi tanio, ale tak jest. Powiedziałem, że będę kontynuował jej dzieło i przekazywał jej myśl dalej. Ludzie popatrzyli na siebie myśląc pewnie, że z tego smutku i żalu coś bredzę, ale gdy dziś rano obudziłem się obok Marty, mały Zyzio złapał mnie za policzki, a chwilę później ze swojego pokoju przyczłapał do nas nieco większy Miecio z pytaniem, czy może oglądać baję pomyślałem, że, jak to się teraz mówi w marketingu, dowiozłem.

Będę to kontynuował

Dziełem mojej Mamy i jej myślą byłem ja i moje szczęście oraz powodzenie w życiu. Starając się przez ostatnie dziesięć lat, walcząc o swoje szczęście, pilnując siebie i swojej dość dynamicznej natury, niczego nie spierdoliłem, a wiele zbudowałem. I wiecie co? Jest tylko jedna rzecz, której tak po plebejsku żałuję. To jest samolubne, ale kto nie lubi być doceniony i pochwalony. Żałuję, że Mama tego nie widzi. To jest ta ogromna wada bycia człowiekiem niewierzącym. Ale widzą to inni, a tym samym dobra pamięć o mojej Mamie jest niezagrożona.

Podli i samolubni

Zawsze powtarzam, że są dwa wzniosłe momenty w życiu człowieka. To poród i śmierć. O ile wspaniale patrzeć na szczęście ludzi cieszących się z narodzin dziecka, bo z tymi emocjami większość z nich wspaniale sobie radzi, o tyle przykro niekiedy patrzeć na to, jak ludzie niegodnie zachowują się w związku z czyimś odejściem. Tak często podciągane są pod to górnolotne hasła: „nie pozwólmy mu odejść”, „będziemy walczyć do końca” i tak dalej. Nie na tym polega szacunek do człowieka i godna śmierć. Jesteśmy w tym niezwykle podli i samolubni. Wyobrażacie sobie powstrzymywanie prawidłowej ciąży od porodu, bo rodzice chcą jeszcze pobyć sami? To teraz wyobraźcie sobie to samo tylko w drugą stronę. Sztuczne podtrzymywanie kogoś przy życiu tylko po to, żeby jego bliscy mogli sobie z nim jeszcze pobyć.

Dzisiejsza medycyna jest niezwykła. Z jednej strony oferuje tak wiele, jak niemal nieskończone podtrzymywanie funkcji życiowych u pacjentów, którzy już dawno powinni umrzeć, z drugiej strony wszyscy ciągle mamy katar, a głowa nas boli gdy zbyt wiele wypijemy.

Śmiech przez łzy

Moja Mama chorowała na raka 10 lat. Gdy miałem 15 lat i przypominałem zagubione i nieopierzone pacholęcie zachorowała na raka piersi. Przyjęła chemię. Nie będę się w to zagłębiał, ale ta chemia dała jej kredyt dodatkowych 10 lat życia. To był 1998 rok. Teraz nie jest rewelacyjnie w polskiej onkologii, ale wtedy było jeszcze gorzej. Wiecie jakie poczucie niesprawiedliwości czuję, gdy czytam i to coraz częściej, że chemia zabija? Że lekarze zabijają? Lekarka mojej mamy miała pod swoimi skrzydłami kilka tysięcy bardzo ciężko chorych ludzi, a razem z ich rodzinami pewnie kilkanaście tysięcy. Wyobraźcie sobie: kilkanaście tysięcy ludzi drżących przed każdą wizytą swojego bliskiego u niej, w Centrum Onkologii na warszawskim Ursynowie. Modlitwy o cud. O to, żeby nie było wznowy, przerzutów.

Po operacji i chemii wizyty były co trzy miesiące przez dwa lata. Potem co pół roku przez kolejne trzy lata. A potem już co roku. I tak w dziesiątym roku rak powrócił z niezwykłą siłą, żeby było śmieszniej tuż przez Bożym Narodzeniem. Znaleźliśmy go niemal pod choinką. Zaatakował śledzionę. What? Sama lekarka się zdziwiła. Szukam w sieci. No faktycznie – zdarza się. Bodajże u dogów czy labradorów. Żartowaliśmy, że widać Mama była w życiu niezłą suką. Taki tam śmiech przez łzy, ale oboje zawsze staraliśmy się nie tracić rezonu.

Jakby tego było mało

Tak naprawdę oczywiście suką nie była, a my mieliśmy oboje pełne gacie ze strachu co teraz będzie. Szybko się to potoczyło. Mama nigdy nie pieściła się ze sobą i z robotą. Co prawda nie z własnego wyboru, ale skoro trzeba było umrzeć to i to załatwiła szybko i godnie. W międzyczasie zachorował ukochany rudy kot mojej Mamy – Krakers. Nie uwierzycie na co. Kurwa na raka. Tylko, że on miał wielkiego guza, który strawił mu pół szczęki, utrudniał jedzenie i oddychanie. Muszę o nim napisać, bo Mama nie darowałaby mi opowiedzenia jej historii z pominięciem kota, którego kochała niewiele mniej ode mnie.

Koci koniec

Mama łykała chemię, bo dostała taką w tabletkach, po której nawet włosy nie wypadały. Myśleliśmy, że to dobrze, że taka super terapia, bo przecież po pierwszej chemii, 10 lat wcześniej włosy wypadły całkowicie. Teraz myślę, że dali coś, co nie osłabi nadmiernie Mamy w ciężkim stanie, a da wszystkim nadzieję, na uniknięcie tego, co i tak było nieuchronne. Także Mama łykała tę chemię, a potem blendowaliśmy Krakersowi kocie żarcie z puszek i strzykawką podawaliśmy do pyszczka, bo biedak sam nie był w stanie już jeść. Zapytaliśmy weterynarza czy nie powinniśmy go uśpić, bo może się męczy? Zapewnił nas, że jego stan ogólny jest dobry i że dopóki będziemy tak o niego dbać, jak dbamy, nie trzeba się martwić o jego dobrostan i można mu jeszcze dać cieszyć się jego ostatnimi chwilami kociego życia pośród bliskich mu ludzi.

Krakers odszedł niespodziewanie pewnej nocy. Znalazłem go sztywnego na jego posłaniu, kompletnie zapadniętego, płaściutkiego, jakby go przejechał walec. Odszedł w domu, wśród swoich „człowieczych” bliskich. Poszedłem na koniec ogródka, wykopałem niezbyt głęboki dołek. I wtedy Mama ze łzami w oczach powiedziała: „Ja będę następna”. Ciągle się zastanawiam, na ile to był smutny moment, a na ile tragikomiczny, ale wtedy nie było mi do śmiechu. Zwymyślałem ją, że wygaduje bzdury, ale ona bzdur nie wygadywała i słowa dotrzymała.

Czy mam do siebie pretensje?

Dwa albo trzy tygodnie przed śmiercią dostaliśmy do morfiny plastry z fentanylem. To taki środek przeciwbólowy, który jest ok. 100 razy silniejszy od morfiny. Pamiętam, że Mama dostała różowe recepty, ale te plastry były tylko w jednej aptece, dwie dzielnice od nas. Poprosiła mnie, żebym tam pojechał. A ja oczywiście miałem inne plany. Pokłóciłem się z nią, ale ostatecznie pojechałem. Jeżeli zastanawiacie się, czy mam o coś do siebie pretensje, w związku z jej chorobą, to właśnie o to, że się z nią wtedy pokłóciłem. Że nie chciałem pojechać. Odsuwałem myśl o chorobie od siebie, starałem się ją na wszelkie sposoby zbagatelizować, ale choroby mają to gdzieś i robią swoje. I ja też mam za swoje.

10 lat minęło od śmierci mojej Mamy, a ja ciągle mam do siebie pretensje o tamten moment. Czy płynie z niego jakiś morał? Tak, dbajcie o swoich bliskich w chorobie. Szczególnie tej ciężkiej i trzymajcie nerwy na wodzy, żebyście potem latami czegoś nie żałowali, nawet pozornie jakiejś bzdury, gdy nie będzie już możliwości powiedzieć słowa „przepraszam”.

Było coraz gorzej

Tymczasem choroba postępowała, a mama chudła. Pewnego dnia założyła swoją sukienkę ze studniówki. Po raz pierwszy od ponad 40 lat weszła w nią. Cieszyła się, że tak wyszczuplała, a ja razem z nią cieszyłem się jej szczęściem. Do teraz zastanawiam się, gdzie wtedy mieliśmy rozum, bo przecież utrata wagi w chorobie nigdy nie zwiastuje niczego dobrego, ale to najlepszy dowód na to, że ciężkie choroby potrafią każdemu założyć klapki na oczy i utrudnić trzeźwe myślenie.

Jakiś czas przed śmiercią pogadałem z przyjaciółmi. To był ten czas, kiedy jeszcze ich miałem. Powiedziałem, że nie wiem co będzie, ale zdaję sobie sprawę z tego, że może nie być wesoło. Żeby ze mną byli i jakby co, to mnie pilnowali. Nie wiem, co miałem na myśli, ale może chodziło mi o to, żebym nie zrobił czegoś głupiego. Tydzień przed śmiercią poszedłem z Mamą na ostatnie w jej życiu zakupy do pobliskiego sklepu. To było raptem ze 300 metrów, a musieliśmy zrobić chyba ze trzy przystanki. Pamiętam, że po śmierci Mamy te panie ekspedientki tak bardzo płakały. Kilka godzin przed śmiercią zjedliśmy razem frytki. To znaczy Mama raczej poskubała. Nie powiem skąd były, bo pomyślicie, że nawet tu ożeniłem Wam artykuł sponsorowany, ale jak frytki to pewnie sami wiecie skąd.

Oszczędzę Wam szczegółów, bo i po co Wam one, ale ostatnia noc była trudna. Babcia, która od kilku lat nie wchodziła do nas na piętro wczłapała się by pomóc. „Jasiu, a może to już koniec?” – zapytała. Co zrobił Jaś? Opierdolił ją z góry na dół. Jaki tam koniec! Śmierć bliskiej osoby była coraz bliżej. To był koniec…

Bliski koniec

Dwa razy wzywałem pogotowie. Teraz wiem, że niepotrzebnie, może ktoś bardziej go wtedy potrzebował. Oba zespoły niewiele mogły pomóc. Jakoś tak bez słowa się ulatniali. „Wie pan, najlepiej jakbyście pojechali na Onkologię, ale tam nie ma SORu, w nocy nie przyjmą, trzeba czekać do rana”. Mama na przemian odzyskiwała przytomności i ją traciła zapadając w coś przypominającego lekki sen. Rano przyjechała do nas moja Ciocia. Uznaliśmy, że samochodem nie damy rady Mamy przewieźć. Była zbyt słaba, przelewała się przez ręce.

Zadzwoniłem po prywatną karetkę. Przyjechał starszy lekarz, tak po 60tce. Niezwykle miły i opanowany. Razem z nim było dwóch młodych ratowników. Lekarz zaczął wypisywać dokumentację, a ratownicy mieli zrobić kroplówkę. Tyle, że na rękach Mamy żyły były już zapadnięte. Lekarz polecił wkłucie się w żyłę podobojczykową czy jakoś tak. Chłopaki wyraźnie się męczyli i wtedy jeden z nich nagle krzyknął, a w pokoju panowała niezwykła cisza: „Doktorze! Nie oddycha.”

To był koniec. Śmierć bliskiej osoby stała się rzeczywistością.

Raz miałem w życiu nogi jak z waty. Raz w życiu miałem wrażenie, że zaraz upadnę. I to było wtedy. Ale nie upadłem tylko wziąłem głęboki oddech. Lekarz ze stoickim spokojem, ale też z ogromnym namaszczeniem niemal osłuchał Mamę. „Akcja serca powoli ustaje – odmawiam dalszej resuscytacji. Czy Pan się zgadza?”. Choć z boku to się wydaje oczywiste i banalne nawet nie wiecie, jak trudno w kilka sekund podjąć decyzję o czymś życiu i jednocześnie całym swoim. Miałem wrażenie, że sufit razem z podłogą powoli się do siebie zbliżają by mnie zgnieść. „Zgadzam się.” – odparłem. Wiedziałem, że moje samolubne pragnienie utrzymania Mamy przy życiu, przy mnie, nie może wygrać z koniecznością jej odejścia. Specjalnie piszę koniecznością, bo gdyby mogła wybrać to pewnie by nie chciała umrzeć. Jednak musiała. Usiadłem przy Mamie na skraju łóżka. Przytuliłem ją i powiedziałem, że ją kocham. A myśmy tego sobie nigdy nie mówili…

To dlatego teraz powtarzam to mojej Marcie i dzieciom po dziesięć razy dziennie. Te moje ostatnie słowa dały mi niesamowite poczucie – że wszystko w życiu mojej Mamie powiedziałem. I nic już bym nie dodał…

Niezwykli ludzie

Lekarz, który przyjechał był niezwykły. Nie wziął grosza mówiąc, że rozliczył nas ten na górze. Śmierć bliskiej osoby mną wstrząsnęła. Biedni ratownicy, naprawdę miłe, młode chłopaki, wyszli zdruzgotani. Lekarz niezwykle pięknie i mądrze ze mną porozmawiał. Nigdy nie musiałem korzystać z pomocy psychologa, po odejściu Mamy również. Czasem myślę, że to dzięki temu Doktorowi, który w pierwszych minutach kompletnie nowej dla mnie rzeczywistości poustawiał mniej więcej rozsypane w mojej głowie klocki.

Potem przyjechała lekarka rodzinna całej naszej rodziny, żeby wypisać kartę zgonu. Kobieta starsza od mojej Mamy. Lekarka, która pewnie kilkanaście razy w roku, o ile nie częściej była świadkiem śmierci swoich pacjentów. Gdy wszedłem do pokoju rzuciła mi się na szyję i zaczęła płakać. „Ale to chyba ja powinienem płakać” – powiedziałem przytulając ją. „Przepraszam Jasiu, ale tak lubiłam twoją mamę. To była taka dzielna kobieta.” – odparła. Tu miała rację.

Sztuka umierania – Śmierć bliskiej osoby, i nie tylko

To wszystko, choć to dla mnie nie jest łatwe, piszę Wam z kilku powodów. Bardzo chciałbym, aby w naszym kraju zmieniła się filozofia umierania. Postrzeganie śmierci. W szczególności takiej spodziewanej, nieuchronnej, kiedy nic nie można zrobić.

Po pierwsze

Korzystajmy z siebie nawzajem. Bo potem ktoś odejdzie i jest żal, żeśmy czegoś nie zrobili, nie powiedzieli, nie przeprosili czy się nie pogodzili. Śmierć bliskiej osoby może nastąpić tak niespodziewanie.

Po drugie

To nie jest koniec. To początek. Oczywiście nie dla tego co umarł, ale jego nic już nie obchodzi. To początek nowej rzeczywistości dla Was. Zróbcie wszystko by się w niej odnaleźć. Wasz bliski, którego już nie ma, na pewno by tak chciał, byście dalej żyli dobrze i szczęśliwie, śmierć bliskiej osoby to nie koniec świata.

Po trzecie

Macie dla kogo żyć. To jesteście Wy sami. Śmierć bliskiej osoby nie powinna Wam pozwolić o tym zapomnieć. Osobiście nie postrzegam życia jako czegoś wybitnego i szczególnego. Ludzi jest masa, do tego zwierzęta, rośliny. Sam na Ziemi nie jestem, więc nie ma co się podniecać. Ale skoro już ktoś mnie kiedyś powołał do życia i zaczęła się ta moja gra, to trzeba w nią odważnie grać i się nie mazać. Życie jest jedno i na bank każdy z nas umrze. Tyle, że możemy w tym życiu zrobić mniej lub więcej, być gorszymi lub lepszymi, głupszymi lub mądrzejszymi. Zawsze starajmy się robić więcej, być lepszymi i mądrzejszymi. To nie tylko się opłaca, ale „tak po prostu warto żyć”. 🙂 Śmierć bliskiej osoby nie zmienia waszego tu i teraz.

Po czwarte

Z życia każdego człowieka, nawet tego najmniejszego, który żył chwilę i nie zostawił po sobie namacalnych osiągnięć czy dokonań można wyciągnąć wiele dobrego dla siebie i dla potomnych. Cokolwiek robię, robi to moja Mama. Może ktoś z Was będzie tak miły i dobrnie do tego momentu – jeżeli choć trochę jesteś wzruszony, jeżeli te słowa dały Ci choć kilka chwil relaksu lub doprowadziły do jakiś przemyśleń, to już wiele. A to trochę dzieło mojej Mamy i jej historii, a przecież od blisko dziesięciu lat jej tu z nami nie ma. To od nas żywych zależy nie tylko pamięć, ale wręcz dalsze istnienie naszych bliskich, którzy w różnych momentach odeszli. Ktoś kiedyś wypomniał mi, że dawno nie byłem na grobie Mamy.

Jakież to polskie, polerować te pomniki, żeby inni widzieli. Prawdziwym pomnikiem naszych bliskich jesteśmy my, ci co po nich zostali. Jeżeli niesiemy ich przekaz, myśl, ideę, albo zwyczajnie po prostu robimy na tym padole dobrą robotę, to wystawiamy im pomnik każdego dni i to większy niż największe obeliski. Kurwa, Kochani, starajcie się. Zadawajcie sobie raz na jakiś czas pytanie, czy to co robicie jest w porządku i czy Wasi bliscy byliby z Was dumni i poklepali Was po ramieniu, gdyby jakimś cudem na chwilę wrócili do żywych. Ja wiem, że moja Mama byłaby ze mnie bardzo dumna. Oczywiście mówię tu o osobach, których zdanie się dla Was liczy. Bo jak kogoś mieliście w pompie to wiadomo. Można ograniczyć się do polerowania pomnika.

Po piąte

Zamiast smucić się samolubie tym, że nie ma wśród nas bliskiej nam osoby, i że taka pustka i smutek, pomyślmy jakie to szczęście nas spotkało, że przez jakiś czas życia tę osobę znaliśmy i mieliśmy okazję z nią obcować. Pielęgnujcie pełnię wspomnień i myśli związanych z tą osobą, a nie pustkę, jaka pozostała po jej odejściu, śmierć bliskiej osoby może być początkiem czegoś nowego.

Po szóste

I to może być nieco kontrowersyjne – każda śmierć to nowa rzeczywistość, a nowa rzeczywistość to nowe możliwości. Może nieładnie tak pisać, ale tak jest. Gdy ponad 20 lat temu zmarł mój Dziadek Mietek po ciężkiej, wieloletniej chorobie, również w domu, wśród bliskich, przy mnie, wszyscy poczuliśmy smutek i ulgę. Ale kto kiedykolwiek miał w domu ciężko chorego, leżącego bliskiego, w stanie praktycznie wegetatywnym ten to rozumie.
Gdyby nie śmierć mojej bliskiej osoby- mamy nie byłoby Marty, Miecia, Zyzia, całego mojego szczęścia. I tego bloga też byś nie czytał!

Po siódme

Nie oceniajmy i ferujmy wyroków. Opieka nad ciężko chorym, w szczególności leżącym dorosłym, to nie jest bułka z masłem, ale oszczędzę Wam szczegółów. To tak samo jak z dzieckiem, tylko w drugą stronę. Próżno tu szukać progresu, pierwszych słów, pierwszych kroków, rzeczy które dają nadzieję na dalsze szczęśliwe życie. Tu jest tylko regres, powolne zapadanie się w sobie, sytuacja nie dająca nadziei na lepsze jutro. Z takim chorym w domu choruje cała rodzina. Gdy więc polonistka w liceum rzuciła kiedyś na lekcji, że do domu opieki oddawałaby za karę wszystkich, którzy oddają swoich rodziców, zapytałem czy sama opiekuje się własną matką? „Moja mama mieszka sama i ma się doskonale” – odparła. „I dlatego może Pani sobie pozwolić na takie poglądy, bo nic Pani nie wie o opiece nad ciężko chorym człowiekiem” – odparłem. Zmieniła temat.

Nie oceniajmy też ludzi walczących o życie swoich bliskich, nawet jeżeli sytuacja jest beznadziejna. Jakkolwiek sami byśmy postąpili, oni mają prawo robić to po swojemu. Zastanówmy się jednak, gdy kuszą nas z każdej strony byśmy wstawili się za kimś i wzięli udział w kolejnej medycznej hucpie, jaką fundują nam media na spółkę z zrozpaczoną rodziną i setkami ludzi, którzy dla chwilowego poklasku i uznania, wyczuwając trend wznoszący próbują nas zmusić do wzięcia w niej udziału, pod płaszczykiem wzniosłych haseł i emocji. Szczególnie, jeżeli dotychczasowe poglądy tych ludzi dalekie były od wartości takich jak humanitaryzm, miłosierdzie, miłość, szacunek i zrozumienie.

Po ósme

Gdy moja Mama była na ostatniej prostej zadzwoniła znajoma. Mądra i wykształcona zdawałoby się osoba. „Jasiu, jest taki gość pod Warszawą, który leczy raka ziołami i dotykiem”. Podziękowałem, choć wiem, że chciała przecież dobrze. W takich momentach ludzie bardzo często starają się wykorzystać wszelkie możliwe metody. Nadzieja wszak umiera ostatnia. Trudno doradzać tu komuś, kiedy należy powiedzieć pas i się poddać. Pamiętajmy jednak, że na tak szczególnie trudne momenty w naszym życiu czeka całe mnóstwo złych doradców, szarlatanów, hochsztaplerów. Różne podejrzane terapie, grupy wsparcia, religie. Niestety, życie to również umiejętność umierania i godzenia się na czyjejś odejście. Jaka szkoda, że tak niewielu ludzi to rozumie i umie się godnie poruszać w tej niezwykle delikatnej materii.

Po dziewiąte

Zejdźcie z tych lekarzy, z tych koncernów farmaceutycznych, z tych sądów. Nie twierdzę, że wszystko jest zawsze idealnie, bo gdzie człowiek, tam zdarzają się błędy. Gdy moja Mama zmarła mój durny wujek zapytał – Ale wytoczysz tym skurwysynom proces? -Za co? – zapytałem – Za dodatkowe 10 lat życia Mamy? Chyba im pomnik postawię! Szczerze to cieszę się, że nie jestem lekarzem. Trudne studia, lata ciężkie praktyki, początkowo często marne pieniądze i do tego ogromne obciążenie czasowe. A dookoła wszyscy tylko na ciebie psioczą, choć przecież ratujesz życie i zdrowie najlepiej jak umiesz.

Koncerny to samo. Wiesza się na nich same psy. Ale niezależnie czy głowa boli, czy rak zabija fajnie wiedzieć, że żądni kasy menedżerowie na spółkę z farmaceutami, chemikami i biotechnologami wymyślili coś, co może pomóc i da nadzieję na lepsze jutro. I na koniec sądy. Ostoja sprawiedliwego państwa. Ale tam też ludziom wydaje się, że pracują same głąby, po przecież najlepsze i zawsze sprawiedliwe wyroki wydaje się ogłaszając je w komentarzach na Facebooku okraszając dodatkowo hasztagami.

Po dziesiąte

Mam już dość. Łeb mnie boli i wierzcie lub nie, wiele łez kosztował mnie ten wpis. Chcecie zrobić coś dobrego dla innych? To nie rozsyłajcie gównianych łańcuszków tylko zróbcie coś, co realnie może komuś pomóc.  Wpłaćcie na potrzebujących. Jest tylu chorych ludzi – maleńkich dzieciaczków i dorosłych, którzy czekają na leczenie, a razem z nimi całe ich rodziny. Jest tyle skutecznych, lecz drogich leków, świetnych, ale kosztownych terapii. Internetowe hucpy niewiele dają, a tak łatwo można się zbłaźnić i co szczególnie przykre, zrobić krzywdę temu, któremu chce się pomóc.

Wiecie co pomaga? Wasz czas, Wasza krew, Wasze pieniądze. Chcecie pomóc – zostańcie wolontariuszami w hospicjum, oddajcie krew, która jest tak bardzo potrzebna przy wielu chorobach, operacjach i przy ratowaniu życia. Wreszcie wpłaćcie grosz na potrzebujących tego wsparcia, choć wiem, że z własną, ciężko zarobioną forsą najtrudniej się rozstać. To jest realna, prawdziwa pomoc, a nie zabawa w grupy na Facebooku, ckliwe posty i udostępnienia plotek i kłamstw ludzi o wątpliwej proweniencji.

Wreszcie zróbcie coś dobrego dla Waszych bliskich. Przytulcie ich, dajcie buziaka, poświęćcie im trochę czasu, idźcie w weekend na spacer, zjedzcie wspólnie coś dobrego, obejrzyjcie przytuleni razem film. Dziś są, a jutro może ich nie być. Warto codziennie żyć z nimi dobrze, by móc potem wspominać piękne wspólne chwile, gdy ich zabraknie. Śmierć bliskiej osoby może pojawić się w każdym momencie.