Szlachetne zdrowie, czyli o badaniach profilaktycznych

Kto śledzi nasze InstaStories na bieżąco, ten wie, że ostatnio już po raz kolejny zdecydowaliśmy się całą naszą Rodziną na kompleksowe badania profilaktyczne (m.in.badania krwi i moczu). Staramy się, aby badania krwi wykonywać regularnie, wszak wiadomo “szlachetne zdrowie…”. To z resztą też kolejny raz, kiedy korzystaliśmy z usług pobierania krwi w domu. My z Jankiem do płochliwych raczej nie należymy i nie mdlejemy na widok igły. Za to Mietek i Zyzio?! Na ich usprawiedliwienie mam tylko to, że nie znam dziecka, które chętnie dałoby sobie zrobić “kuju” i pobrać krew ;-). Aby więc nie traumatyzować ich jeszcze dodatkowo wycieczką “skoro świt” do punktu pobrań, skorzystaliśmy z usług portalu upacjenta.pl (klik).  Dzięki niemu można nie tylko pobrać krew, ale również zamówić np. dokładną analizę lekarską otrzymanych wyników. I to bez wychodzenia z domu. W trakcie wizyty zaczęliśmy wypytywać Panią Pielęgniarkę o to jak często należy wykonywać jakie badania. Postanowiliśmy zgłębić temat szerzej, a z pomocą przyszła nam mgr położnictwa Maria Domańska, Kierownik wizyt domowych upacjenta.pl, a prywatnie Mama 2-letniej Laury.

Jakie badania krwi, moczu należy wykonywać regularnie, niezależnie od wieku, czy płci?

Badania, które należy wykonywać regularnie – w przypadku braku niepokojących objawów-najlepiej raz w roku to: morfologia krwi, badanie ogólne moczu, OB, glukoza i lipidogram. Chyba najprościej i najbardziej czytelnie będzie, jeśli umieścimy te dane w tabeli, wraz z podziałem na przedziały wiekowe.

Czy są jakieś badania krwi, które dedykowane są np. tylko mężczyznom?

Wśród badań skierowanych tylko do mężczyzn jest PSA całkowity. To podstawowe badanie laboratoryjne, które pozwala na ocenę ryzyka wystąpienia nowotworu prostaty. Z kolei testosteron jest hormonem, który odpowiada głównie za libido i sprawność seksualną, jak również za stan psychiczny i fizyczny mężczyzny. Jest to najważniejszy parametr z zakresu diagnostyki hormonalnej mężczyzn. Jego poziom niestety spada wraz z wiekiem.

A jakie tylko kobietom?

Badań laboratoryjnych skierowanych do kobiet jest znacznie więcej. Na przykład ocena markerów raka jajnika i raka piersi (CA 125 i CA 15-3) jest wskazana zwłaszcza nosicielkom mutacji BRCA 1/2. Kolejny problem – z niedokrwistością dotyczy głównie kobiet w wieku rozrodczym i w ciąży ze względu na zwiększone zapotrzebowanie na żelazo. Stąd pod kątem anemii można wykonać następujące badania: morfologię oraz stężenie żelaza i ferrytyny (jest to białko, które odpowiada za magazynowanie zapasów żelaza).
Kolejny ważny aspekt u kobiet – poziom estradiolu, który warunkuje prawidłowy przebieg cyklu miesiączkowego i płodność. Z kolei w przypadku kobiet w wieku okołomenopauzalnym warto sprawdzić poziom osteokalcyny. Jest to marker tworzenia kości oznaczany w przebiegu osteoporozy.

Jakie parametry powinno się monitorować u dzieci? Od jakiego wieku zacząć i jak często je powtarzać?

Pobranie krwi u dziecka wiąże się z dużym stresem zarówno dla małego pacjenta, jak i dla rodziców. Dlatego bez potrzeby nie powinno się narażać dzieci na tego typu “stresory”. Aby choć trochę złagodzić strach dziecka, warto wytłumaczyć mu, że będzie to tylko bardzo małe ukłucie i że za chwilkę będzie już po wszystkim. Jeśli dodamy, że „Mama przez cały czas będzie z Tobą”, dodamy mu tym samym otuchy. Wykonując swoją pracę zauważyłam, że dzieci nieporównywalnie lepiej reagują na pobieranie krwi we własnym domu. Przyjazne, znajome otoczenie sprawia, że poziom stresu jest o wiele mniejszy. Do wykonania morfologii, czy np. CRP wystarczy kilka kropelek krwi z opuszka palca. Do małych pacjentów zawsze podchodzimy indywidualnie, a o wszystkich wykonywanych czynnościach informujemy Rodziców/Opiekunów.
Raz w roku warto wykonać u dziecka morfologię i badanie ogólne moczu. Te dwa badania obrazują nam stan ogólny całego organizmu. Nie ma jednoznacznych wytycznych odnośnie innych badań laboratoryjnych u dzieci. Warto jest zrobić morfologię i CRP przed szczepieniem, ponieważ wczesne wykrycie infekcji może zmniejszyć ryzyko powikłań poszczepiennych. Uważam, że badania u dzieci należy wykonywać objawowo, co obrazuje poniższa tabela.

A jakie badania powinna wykonać kobieta przed planowaną ciążą?

Do ciąży, tak jak i do każdego ważnego zadania należy przygotować się wcześniej. Zarówno zajście w ciążę, jak również prawidłowy rozwój płodu są związane ze stanem zdrowia przyszłych Rodziców. Przed planowaną ciążą należy sprawdzić podstawowe badania laboratoryjne: morfologia krwi, badanie ogólne moczu oraz poziom glukozy. Ze względu na obowiązkową suplementację kwasem foliowym warto sprawdzić jego poziom w organizmie. Spośród całej gamy badań, szczególne znaczenie mają badania hormonalne (np. hormony tarczycy- TSH,FT3,FT4; prolaktyna, a także hormony płciowe: LH, FSH, progesteron i testosteron), ponieważ niejednokrotnie tego typu zaburzenia mogą utrudnić lub uniemożliwić zajście w ciążę. Wiele par długo i bezskutecznie stara się o dziecko, tracąc niejednokrotnie nadzieję, podczas gdy dzięki pomocy ginekologa, który odpowiednio pokieruje diagnostyką, często okazuje się, że rozwiązanie jest relatywnie proste. Każde zaburzenie równowagi hormonalnej wymaga odpowiedniego leczenia.

Czy jest jakieś badanie, które jest bardzo ważne, a często jest pomijane?

Według mnie takim badaniem skierowanym do osób dojrzałych jest homocysteina. Jest to czynnik przyspieszający miażdżycę oraz żylne i tętnicze powikłania zatorowo-zakrzepowe. Badając stężenie homocysteiny w krwi można sprawdzić ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, naczyniowo-mózgowych i naczyń obwodowych.
Jeżeli weźmiemy pod uwagę podstawowe badania laboratoryjne, można zauważyć, że dość rzadko (porównując do np. morfologii) wykonujemy badanie ogólne moczu. Mimo swej prostoty daje wiele ważnych informacji o funkcjonowaniu układu moczowego, a także pośrednio innych narządów i układów.

Ujmując rzecz statystycznie – na jakie niedobory witamin/mikroelementów cierpimy najczęściej?

Statystycznie Polacy najczęściej cierpią na niedobór witaminy D. Pierwszym objawem niedoboru witaminy D są: przewlekłe zmęczenie, ból kończyn, skurcze mięśni i zwiększona podatność na infekcje. Osoby ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D powinny badać się regularnie. W grupie tej znajdują się m.in. niemowlęta, kobiety w ciąży, dorośli powyżej 60 roku życia, oraz osoby, które pracują w zamkniętych pomieszczeniach (czyli, gdzie ekspozycja na światło jest niewystarczająca). Wskazaniem do oznaczenia 25-OH witaminy D jest również monitorowanie leczenia niedoboru witaminy D. Oznaczenie zazwyczaj wykonuje się 3 miesiące po rozpoczęciu terapii, a następnie po uzyskaniu optymalnego stężenia witaminy w surowicy – co 6 miesięcy.

A jeszcze jakieś?

Z kolei poziom witaminy B12 powinny badać osoby, u których występują objawy takie jak: nawracające bóle głowy, bladość powłok skórnych, pieczenie języka oraz… weganie. Niedobór witaminy B12 może prowadzić do anemii.

Wskazaniami do oznaczenia stężenia magnezu we krwi są: zaburzenia nerwowo-mięśniowe, zaburzenia rytmu serca, terapia diuretykami i lekami nefrotoksycznymi, niewydolność nerek, żywienie pozajelitowe. Zarówno niedobór magnezu jak i nadmiar magnezu prowadzą do zaburzeń układu nerwowego i mięśniowego, a szczególnie mięśnia sercowego. Dlatego przed i w trakcie suplementacji należy badać jego poziom.

Poziom żelaza jest zależny od płci i wraz z wiekiem ulega obniżeniu. Niedobór żelaza w organizmie prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza i może wynikać z niedostatecznej podaży. Podstawą uzupełniania niedoborów tego pierwiastka powinna być dieta oparta o produkty zawierające łatwo przyswajalne formy żelaza.

Niedobór potasu rozpoznaje się na podstawie oznaczenia poziomu potasu we krwi. O niedoborze tego pierwiastka świadczyć mogą skurcze mięśni pojawiające się po wysiłku lub w czasie upałów. Zazwyczaj odpowiednia dieta wystarczy, by uzupełnić niewielkie niedobory potasu.

Czy przed wszystkimi badaniami krwi trzeba być na czczo?

Część badań laboratoryjnych wymaga bycia na czczo przed wykonaniem pobrania. Najbardziej optymalne jest zjedzenie lekkiej kolacji w dniu poprzedzającym wizytę w punkcie pobrań, oraz wstrzymanie się od jedzenia rano. W celu poprawy krążenia wskazane jest wypicie pół szklanki wody mineralnej niegazowanej przed pobraniem.
Bezwzględnego bycia na czczo wymagają badania: glukoza, cholesterol, lipidogram, próby wątrobowe, elektrolity, białko, mocznik, homocysteina. Zjedzenie posiłku nie ma znaczenia dla badań: grupa krwi, przeciwciała, hormony.
W przypadku najmniejszych dzieci przerwa w jedzeniu jest niemożliwa do zrealizowania.
Stąd stosujemy regułę, że dzieci w wieku 2-3 lat najlepiej bez posiłku rano, a dzieci w wieku przedszkolnym jedynie z lekką kolacją dnia poprzedniego. W przypadku dzieci starszych stosuje się zasadę taką jak u dorosłych.

Czy kobiety w ciąży przed morfologią również powinny być na czczo?

Morfologia krwi jest podstawowym i regularnym badaniem wykonywanym w ciąży, przed którym zaleca się bycie na czczo. Wśród czynników , które mogą wpływać na wynik badania są wysiłek fizyczny oraz spożycie posiłku. Złe samopoczucie, ciążowe dolegliwości i senność nie zachęcają do wychodzenia z domu i stania w kolejce do pobrania krwi, dlatego jednym z pomysłów może być wybranie opcji pobrania krwi w domu.

A teraz przyznajcie się, kiedy ostatnio wykonywaliście rutynowe badania krwi? To jest teraz ku temu okazja! Wraz z platformą upacjenta.pl mamy dla Was 15% rabatu na hasło “SUPERSTYLER” na usługę pobrania krwi w domu. Czas nie będzie tu żadną wymówką, bo rabat obowiązuje przez 3 miesiące ;-). Pamiętajcie, aby wykonywać badania krwi regularnie!